Rzeczpospolita     Podhajce     Kalendarium     Pojęcia    

	1627 zwycięstwo floty polskiej nad Szwedzką w bitwie pod Oliwą (28 XI)
1629 17 VIII w Olesku przychodzi na świat Jan Sobieski, wg legendy – w czasie szalejącej burzy, gdy pod zamek podchodził grasujący w okolicy czambuł tatarski	1629 rozejm altmarski zawarty między Rzecząpospolitą a Szwecją na okres sześciu lat (26 IX)
	1630 powstanie kozackie pod wodzą Tarasa Fedorowicza stłumione przez Stanisława Koniecpolskiego
	1632 zobowiązanie Zygmunta III Wazy w pactach conventach do nieużywania pieczęci pokojowej w sprawach państwowych – polityka królewska pod kontrolą kanclerzy i podkanclerzych śmierć króla polskiego Zygmunta III Wazy (29 IIII) elekcja Władysława IV Wazy na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego (8 XI) zerwanie przez Moskwę rozejmu, oblężenie Smoleńska
	1633 koronacja Władysława IV Wazy (6 II) odblokowanie Smoleńska przez armię królewską oraz oblężenie wojsk moskiewskich skuteczne odparcie szturmów armii tureckiej na twierdzę w Kamieńcu Podolskim przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego reforma sil zbrojnych przeprowadzona przez Władysława IV Wazę, wzrost znaczenia piechoty, wprowadzenie wojsk cudzoziemskiego autoramentu, wprowadzenie urzędu generała artylerii
	1634 pokój polanowski kończący wojny polsko-moskiewskie za panowania Władysława IV Wazy
	1635 polsko-szwedzki rozejm zawarty w Sztumskiej Wsi na okres 26 lat powstanie kozackie pod wodzą Iwana Sulimy, stłumione przez Kozaków rejestrowych
	1637 powstanie kozackie pod wodzą Pawła Pawluka, stłumione po zwycięstwie hetmana polnego koronnego Mikołaja Potockiego w bitwie pod Kumejkami (16 XII)
	1638 ograniczenie rejestru kozackiego do 6000 oraz pozbawienie Kozaków nierejestrowych praw kozackich (obrócenie ich w chłopów lub mieszczan) przez sejm
1640 Jan Sobieski, wspólnie z bratem, wyruszył do Kolegium Nowodworskiego w Krakowie	1641 złożenie hołdu przez elektora pruskiego Fryderyka Wilhelma Władysławowi IV Wazie w Warszawie – ostatni hołd pruski
1646 Podróż zagraniczna Jana Sobieskiego – Berlin, Wittenberga, Paryż, później Anglia, Zelandia, Holandia, poznawanie architektury wojskowej, sztuki fortyfikacyjnej	1648 wybuch powstania kozackiego pod wodzą Bohdana Zenobiusza Chmielnickiego przekonanie Tatarów do sojuszu z Kozakami przez Bohdana Chmielnickiego klęska wojsk koronnych w bitwie z powstańcami kozackimi i Tatarami nad Żółtymi Wodami (29 IV–16 V) śmierć Władysława IV Wazy (20 V) oblężenie Lwowa (miasto zapłaciło okup) a następnie Zamościa przez wojska kozacko-tatarskie elekcja Jana II Kazimierza na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego (m.in. dzięki poparciu Bohdana Chmielnickiego) wydanie przez króla oraz Bohdana Chmielnickiego uniwersałów ogłaszających koniec wojny
1649 Jan Sobieski w armii koronnej króla Jana Kazimierza	1649 koronacja Jana II Kazimierza (17 I) odrzucenie przez Bohdana Chmielnickiego tytułu hetmana kozackiego oraz propozycji przywrócenia wolności kozackich oblężenie armii koronnej w Zbarażu przez przytłaczające siły kozacko-tatarskie zawarcie niekorzystnej umowy z chanem krymskim za cenę odstąpienia Tatarów od Zbaraża i Zborowa; podpisanie ugody zborowskiej z Bohdanem Chmielnickim przekształcenie obowiązku hiberny w stały podatek na rzecz wojska przekształcenie obowiązku wystawiania piechoty wybranieckiej w stały podatek
	1650 wprowadzenie w armii broni palnej z zamkiem skałkowym - broń skałkowa oraz bagnetu, zanik formacji pikinierów
1651 Jan Sobieski drugiego dnia bitwy pod Beresteczkiem odnosi ciężką ranę głowy	1651 zwycięstwo wojsk koronnych nad armią kozacko-tatarską w bitwie pod Beresteczkiem (28-30 VI) ugoda z Kozakami zawarta w Białej Cerkwi
	1652 klęska wojsk polskich w bitwie z Kozakami i Tatarami pod Batohem (2 VI) ustanowienie komputu zerwanie obrad sejmu z powodu sprzeciwu jednego posła, Władysława Sicińskiego – pierwsze zastosowanie zasady jednomyślności sejmu (liberum veto)
1654 objęcie tronu Szwedzkiego przez Karola X Gustawa po abdykacji królowej Krystyny, ostatniej z Wazów	1654 ugoda perejasławska (18 I) wkroczenie trzech armii rosyjskich oraz armii kozackiej na Litwę sojusz Rzeczypospolitej z Chanatem Krymskim przeciw Kozakom i Moskwie zajęcie przez wojska moskiewskie Smoleńska i Witebska
1655 Jan Sobieski przeszedł na stronę Karola X Gustawa, do szeregów armii koronnej powrócił pod koniec marca 1656	1655 wkroczenie pierwszej armii Szwedzkiej na tereny Rzeczypospolitej (21 VII); początek „potopu szwedzkiego” kapitulacja wojsk koronnych Zgromadzonych pod Ujściem przed Szwedami (25 VII) zajęcie Warszawy przez Szwedów (8 IX) decyzja rady Senatu o wycofaniu się króla i części senatorów na Śląsk zajęcie Krakowa przez Szwedów (19 X) zerwanie unii Litwy z Polską i zawiązanie podobnej ze Szwecją przez Wielkie Księstwo na mocy ugody kiejdańskiej (20 X) oblężenie klasztoru Paulinów na Jasnej Górze przez Szwedów (18 XI–27 XII) zakończone porażką wyruszenie Jana II Kazimierza, prowadzonego przez Stefana Czarnieckiego, w drogę powrotną do Polski (18 XII) konfederacja tyszowiecka (29 XII)
1656 objęcie urzędu wielkiego wezyra przez Mohameda IV, początek odrodzenia potęgi i ekspansji militarnej Turcji w Europie	1656 nieudana próba zdobycia Zamościa przez króla szwedzkiego Karola X Gustawaoraz odstąpienie od oblężenia Przemyśla i wycofanie się na północ (luty) śluby lwowskie Jana II Kazimierza - ogłoszenie Matki Bożej Królową Korony Polskiej, obietnica poprawy losu chłopów i mieszczan oraz wypędzenia arian (1 IV) zwycięstwo dywizji Stefana Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego nad wojskami spieszącymi z odsieczą Karolowi X Gustawowi w bitwie pod Warką (7 IV) kapitulacja szwedzkiego komendantaWarszawy (1 VII), przed oblegającymi wojskami polsko-litewskimi (od 30 IV) rozejm w Niemieży uroczysty wjazd Jana II Kazimierza do Gdańska (12 XI)
	1657 wkroczenie armii księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego, na terytorium Rzeczypospolitej zdobycie Warszawy przez sprzymierzone wojska szwedzko-siedmiogrodzkie wycofanie się Karola X Gustawa na północ na wieść o wypowiedzeniu Szwecji wojny przez Danię (16 VI) odwetowa wyprawa Jerzego Lubomirskiego na Siedmiogród i wycofanie się Jerzego II Rakoczego z Warszawy sojusz polsko-duński skierowany przeciw Szwecji kapitulacja szwedzkiej załogi Krakowa traktaty welawsko-bydgoskie
	1658 walki korpusu jazdy polskiej pod dowództwem Stefana Czarnieckiego w Danii przeciw Szwedom bitwa pod Werkami – wznowienie wojny między Rzecząpospolitą a Moskwą (październik) ugoda hadziacka przewidująca powstanie trójczłonowej Rzeczypospolitej składającej się z Korony, Wielkiego Księstwa litewskiego i Księstwa Ruskiego (16 IX)
1660 Jan Sobieski wziął udział bitwach pod Lubartowem i Cudnowem	1660 wkroczenie armii rosyjskiej na Ukrainę pokój oliwski (3 V) zwycięstwo wojsk Rzeczypospolitej dowodzonych przez Pawła Sapiehę i Stefana Czarnieckiego nad armią moskiewską w bitwie pod Polonką (27 VI) zwycięstwo wojsk koronnych dowodzonych przez Stanisława Potockiego i Jerzego Lubomirskiego nad wojskami moskiewskimi w bitwie pod Lubartowem (14 IX) zwycięstwo wojsk koronnych wspieranych przez Tatarów nad armią moskiewską pod Cudnowem (3 XI)
	1661 wkroczenie Jana II Kazimierza, rozpoczynającego działania przeciw Moskwie, do Wilna
	1663 wyruszenie Jana II Kazimierza przeciw Moskwie (sierpień)
	1664 proces Jerzego Lubomirskiego przed sądem sejmowym zakończony wyrokiem skazującym marszałka na śmierć, infamię i pozbawienie mienia
1665 14 V Jan Sobieski zawarł z Marysieńką tajny ślub, powtórzony z pełną pompą 5 VII 18 V przyjął ofiarowany mu ponownie urząd marszałka wielkiego	1665 zawiązanie konfederacji wojskowej koronnej przychylnej Jerzemu Lubomirskiemu po zerwaniu sejmu nadzwyczajnego zwołanego w celu uchwalenia podatków na opłacenie wojska
1666 30 IV Jan Sobieski został hetmanem polnym koronnym	1666 ponowny wybuch wojny domowej po zerwaniu sejmu klęska części wojsk królewskich w bitwie z rokoszanami pod Mątwami (13 VII) ugoda między królem a Jerzym Lubomirskim, obietnica Lubomirskiego udania się na emigrację (31 VII) rozbicie przez hetmana zaporoskiego Piotra Doroszenkę, w sojuszu z Tatarami, wojsk koronnych stacjonujących na Ukrainie
	1667 utrata przez Rzeczpospolitą Ziemi Smoleńskiej, Siewierskiej, Czernichowskiej oraz lewobrzeżnej Ukrainy na rzecz Rosji na mocy rozejmu andruszowskiego (30 I) powstrzymanie ofensywy kozacko-tatarskiej przez hetmana Jana Sobieskiego w bitwie pod Podhajcami (6–16 X) układ sojuszniczy polsko-tatarski (16 X) ugoda z Piotrem Doroszenką przywracająca zwierzchnictwo Rzeczypospolitej nad Kozakami (19 X)
	1668 abdykacja Jana II Kazimierza (16 IX)
1669 upadek Kandii i utrata Krety przez Wenecję na rzecz Turcji	1669 elekcja Michała Korybuta Wiśniowieckiego na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego (19 VI), koronacja Michała Korybuta (29 IX); zerwanie sejmu koronacyjnego
1667 liczba ludności Rzeczypospolitej wynosi ok. 7 mln – spadek w porównaniu z połową stulecia o ponad 3 mln	1670 przygotowania do oskarżenia czołowych malkontentów, w tym Jana Sobieskiego, o zdradę na sejmie; opowiedzenie się wojska zebranego pod Trembowlą za Sobieskim
	1671 atak Piotra Doroszenki na Białą Cerkiew, wybuch wojny polsko-kozackiej rozbicie przez wojsko zawodowe pod dowództwem Jana Sobieskiego armii kozacko-tatarskiej (sierpień) druga kampania Jana Sobieskiego na Ukrainie, zdobycie licznych miast, zwycięstwo nad Tatarami pod Kalnikiem nad Sobem – krótkotrwałe przywrócenie władzy Rzeczypospolitej nad Ukrainą wypowiedzenie wojny Rzeczypospolitej przez Turcję (występującą jako obrońca Kozaków Piotra Doroszenki)
	1672 kapitulacja Kamieńca Podolskiego oblężonego przez armię turecką wspieraną przez Tatarów i Kozaków Piotra Doroszenki (27 VIII) oblężenie Lwowa przez armię turecką (wrzesień) zwycięstwa lotnych oddziałów Jana Sobieskiego nad Tatarami (5–15 X) zrzeczenie się przez Rzeczpospolitą Podola i Ukrainy (przeszła w ręce Piotra Doroszenki) na rzecz Turcji (Mohamed IV), zobowiązanie do płacenia haraczu na mocy pokoju w Buczaczu (18 X)
	1673 uchwalenie dużych podatków na wojnę z Turcją, powiększenie armii śmierć króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego (10 XI) rozbicie armii tureckiej pod Chocimiem przez hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego (10–11 XI) załamanie się dalszej ofensywy Sobieskiego z powodu dezercji nieopłacanego żołnierza i powrotu wojsk litewskich z Michałem Pacem na czele do domu
1674 Zbigniew Morsztyn, poemat Sławna wiktoryja nad Turkami (o zwycięstwie pod Chocimiem)	1674 wybór Jana III Sobieskiego na króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego (21 V) kampania Jana III Sobieskiego przeciw Turcji na prawobrzeżnej Ukrainie, odzyskanie licznych miast; odejście na Litwę, bez zgody króla, części wojsk pod wodzą Michała Paca wprowadzenie za panowania Jana III Sobieskiego do uzbrojenia strzelców berdyszów, służących zarówno jako broń biała, jak i podpórka pod broń palną.
	1675 traktat jaworowski zawarty między Janem III Sobieskim a królem Francji Ludwikiem XIV, skierowany przeciw Brandenburgii i przewidujący odzyskanie Prus Książęcych przez króla polskiego (11 VI) zwycięstwo Jana III Sobieskiego nad Tatarami pod Lwowem (sierpień)
	1676 koronacja Jana III Sobieskiego (2 II; opóźniana ze względu na chęć króla utrzymania kontroli nad wojskiem) przebicie się wojsk tureckich do centrum kraju oblężenie wojsk Rzeczypospolitej pod Żórawnem (29 IX–14 X) rozejm z Turcją powtarzający warunki traktatu buczackiego bez obowiązku uiszczania haraczu; odzyskanie części Ukrainy Prawobrzeżnej przez Rzeczpospolitą (17 X)
1677 Augustyn Locci mł. projektuje pałac Jana III Sobieskiego w Wilanowie	1677 zredukowanie armii Rzeczypospolitej przez sejm wbrew woli króla formowanie przez króla polskiego nowych oddziałów wojskowych za francuskie pieniądze i obsadzenie nimi miast pruskich
	1678 podpisanie w Stambule pokoju wieczystego z Turcją, powtarzającego warunki rozejmu w Żurawnie (kwiecień) przedłużenie pokoju andruszowskiego o trzynaście lat (sierpień)
	1683 sojusz Rzeczypospolitej z cesarzem przewidujący działania przeciw Turcji na Ukrainie (strona polska) i na Węgrzech (Habsburgowie) oraz pomoc w przypadku zagrożenia stolicy (1 IV) odsiecz wiedeńska – zwycięstwo wojsk sprzymierzonych (w tym 1/3 stanowiły wojska Rzeczypospolitej) pod wodzą Jana III Sobieskiego nad Turkami oblegającymi Wiedeń (12 IX) 2 bitwy pod Parkanami – klęska wojsk polskich (7 X) a następnie zwycięstwo sił polsko-austriackich nad Turkami (9 X)
1686 zegar słoneczny w Wilanowie, skonstruowany przez Adama Kochańskiego i Jana Heweliusza	1684 zawiązanie Świętej Ligi (5 III) założenie obozu warownego, zwanego Okopami Świętej Trójcy, w pobliżu Kamieńca Podolskiego w celu blokowania twierdzy podczas kampanii przeciw Turcji
	1685 fiasko wypraw zbrojnych Sobieskiego przeciw Mołdawii
1689 przejęcie pełni władzy w Rosji przez Piotra I Wielkiego	1691 kolejna nieudana wyprawa mołdawska
	1696 śmierć króla Jana III Sobieskiego (17 VI), żądania wypłaty zaległego żołdu i rozpoczęcie wybierania tych powinności z dóbr królewskich
	1697 podwójna elekcja: elektora saskiego Fryderyka Augusta (August II) i Franciszka Ludwika de Burbon księcia Conti (27 VI) koronacja Augusta II (15 IX)